Kemik

Kemik dokusunun oluşumu genel olarak iki aşamada gerçekleşmektedir. Öncelikle bu iş için özelleşmiş hücreler tarafından kemik dokusunun organik kısmı salgılanır. Daha sonra oluşan ara maddenin mineralizasyonu gerçekleştirilir. Kemik dokunun histogenezi (osteogenezis) iki çeşittir.

1-İntramembranöz Kemik Gelişimi(Direkt Ossifikasyon)
Bu kemik gelişiminde embriyonal bağ dokusundan doğrudan doğruya kemik dokusu oluşmaktadır.İskeletteki kısa kemiklerin gelişimi ile uzun kemiklerin kalınlaşması bu yolla sağlanmaktadır. İskelette bu yolla oluşan kemiklere membran kemikler adı verilmektedir. İntramembranöz kemikleşmeye bazı yüz kemikleri ile kafa tasının örtücü, yassı kemikleri örnek verilebilir.

İntramembranöz kemikleşmenin başlangıcı. Mezenkim hücreleri halka yaparak osteoblastların farklılaştığı blastemayı meydana getirirler.(Sungueira , L.C. , Carneiro , J. , Kelley , O.D. :Temel Histoloji'den)
2-İntrakartillajinöz Kemik Gelişimi (İndirekt veya Endokondral Ossifikasyon)
Endokondral kemikleşmede öncelikle ileride oluşacak kemiğin taslağı olarak hiyalin kıkırdak gelmekte, daha sonra bu kıkırdak modelinin üzerine kemik dokusu yapılmaktadır. Fakat hiçbir zaman kıkırdak dokusu doğrudan kemik dokusuna dönüşmemektedir. Kıkırdak doku harabiyete uğrayarak kemik doku için gerekli temeli oluşturmaktadır. Meydana gelen kemik doku mezenşimden gelişmektedir. Kondral kemikleşmeye kafa tası kemiklerinin bazıları ile vertebra'lar ve bütün uzun kemikler örnek verilebilir.
Kondral kemikleşmede ortaya çıkan hiyalin kıkırdak ileride gelişecek kemiğin çok ufak bir maketi şeklindedir. Bu makette uzamış bir orta kısım(geleceğin diafizi), şişkince uç kısımlar ( geleceğin epifizleri ) ve bu iki kısım arasında küçük bir bölge bulunmaktadır(geleceğin metafizleri). Kemikleşme intra-utarin hayatın 40. gününde başlamakta ve 18-24 yaşına kadar sürebilmektedir. Kondral kemikleşmede öncelikle diafiz'de başlayıp, zamanla epifizlere doğru ilerlemektedir. Sekonder kemikleşme ise primer kemikleşmenin tamamlanmasını beklemeden epifiz bölgesinde başlamamaktadır. Bu bölgedeki kemikler ışınsal olarak büyümektedir. Kemikleşme olayları devam ederken iki bölgede kıkırdak yapı ortadan kalkmayıp özelliğini korumaktadır.Bunlardan birincisi epifiz kemikleştiği halde kıkırdak yapısını koruyan , epifizin dış kısmında bulunan Eklem Kıkırdağı(artikular kıkırdak) 'dır. İkincisi ise metafizin epifiz tarafında yer alan, kalınlığı 1-2 mm. olan ve epifizin kemik ökçesi ile sınırlanmış Büyüme Kıkırdağı(Epifizyal Plak )'dır. Ortadan kalkmayan bu iki kıkırdak kısmı arasında farklar bulunmaktadır. Eklem kıkırdağı tüm yaşam boyunca kıkırdak olarak kalmasına karşın, büyüme kıkırdağı belirli bir yaştan sonra kapanıp tamamen kemikleşmektedir. Ayrıca eklem kıkırdağı kemik büyümesine katılmayıp eklem bölgelerinde hareketi kolaylaştırırken, büyüme kıkırdağı kemiğin uzunluğuna büyümesini sağlamaktadır.

Endokondral kemikleşmeyi gösteren uzun bir kemiğin genel şekli. (www.turk-ortopedi.net)
2.1.Epifizyal Plak Gelişimi ve Yapısı
Kondral kemikleşme devam ederken maketteki değişiklikler kemiğin boyunun uzamasından daha hızlı olduğundan fötal hayatın 3.ayının sonuna doğru metafiz bölgesine ulaşır. 4.aydan itibaren maketteki değişiklikler yavaşlar ve metafiz bölgelerinde uçlardaki epifizlere doğru ilerler. Bu esnada maketin büyük eksenine dikey olarak bağ dokusu-damar filizlerinin kıkırdağı haraplaması görülür. Böylelikle epifizyal plak adı verilen büyüme kıkırdağı ortaya çıkar. Kemiklerin boyuna uzamasını sağlayan epifizyal plak fötal hayatın sonuna doğru açıkça belirir. Gelişime ve dış etkilere bağlı olarak erkeklerde ortalama 22-24 yaşlarına, dişilerde ise 20-22 yaşlarına kadar kıkırdak özelliğini korur ve işlevine devam eder.Kısacası fötal yaşamın 3.ayına kadar iskeletin başlıca uzun kemiklerinin her birinin diafizinde kemikleşme merkezleri görülmeye başlar .Daha sonra genellikle doğumdan sonra içte, epifiz endokondral kemikleşmenin başlangıncını belirten karakteristik hipertrofiyi gösterir, sırası geldiğinde de kan damarlarıyla doldurulur.
Epifizyal disk ortalama 1-2 mm. (bazı kaynaklarda 1,5 mm.) kalınlığında olup kemiğin orta bölümünü oluşturan diafiz bölgesi ile uç kısımlarını oluşturan epifiz bölgelerinin arasına yerleşmiş konumdadır. Çevresi perikondrium ve periostium'dan gelişin yapılarla kuşatılmıştır. Temel yapısını kemiğin diğer kısımlarına da oluşturan Hiyalin kıkırdak teşkil etmektedir.