Şelaleler ve Oluşumları

Şelale ya da çağlayan,

 Bir nehrin yatağındaki büyük bir yükseklik fark nedeniyle suyun yüksekten düştüğü yerdir. Şelale oluşumunun çeşitli yolları vardır. 

Nehrin geçtiği sert zeminden birdenbire yumuşak bir zeminle karşılaşması ve suyun kuvveti ile orayı zamanla oyarak, düşeceği yüksekliğini arttırması sonucu oluşur. (Nehirlerin yataklarındaki arazi yükseklik farkı şelale oluşumunda etkilidir. )Şelaleler genel olarak üç değişik arâzi yapısına sâhip bölgelerde toplanmıştır. Bunlar yüksek platoların kıyı kesimleri,karaların iç bölümlerinde yer alan kristalli kayalar ile kıyı bölgelerinde yer alan zayıf tortul kayalıklar arasında uzananlar ve buzulların etkisinde kalmış yüksek dağlık bölgelerdir.

Şelalelerin meydana geliş sürelerine bakılarak üç ana grupta toplanır:

• Akarsu yataklarının kırılma, buzullaşma veya başka sebeplerle değişikliğe uğraması    yüzünden
• Farklı aşınma süresi sonunda
• Akarsu yatağının meydana gelmesi sırasında olan çağlayanlardır

                                                  Dünyanın en yüksek şelaleleri

ANGEL ŞELALESİ  VENEZUELLA

Angel şelalesi 979 metre yüksekliği ve 807 metrelik düşüşü ile Dünya'nın en yüksek şelalesi ünvanına sahiptir.Oldukça yüksekten akan bu şelalenin bir kısmı ya zemine ulaşmadan buharlaşır ya da rüzgar tarafından taşınmaktadır. Venezuella'da bulunan bu şelale önce Kerep ırmağına ulaşır daha sonra ise  Carrao nehrinin bir kolu olan churun ırmağına karışmaktadır. Bu şelale UNESCO tarafından dünya mirası olarak kabul edilen Gran Sabana bölgesi, Bolívar şehrindedir

TUGELA ŞELALESİ  GÜNEY AFRİKA

Dünya'nın en yüksek ikinci şelalesi olan tugela şelalesi 5 ayrı basamağı bulunmaktadır. Toplam yüksekliği 948 metre olan bu şelalenin kaynağı şelalenin aşağı aktığı eğimli araziden bir kaç kilometre geridedir. Kaynağa yakın bölgelerin suyu temiz ve saf olmasıyla birlikte güvenle içilebilmektedir. Bu yüzden tanrı vergisi olarak bir çok kaynakta ifade edilmektedir. Güney afrika'da bulunan tugela şelalesi KwaZulu-Natal bölgesinde bulunan Royal    Natal Ulusal Parkında Drakensberg’de bulunmaktadır. 

CATARAS LAS TRES HERMANAS ŞELALESİ, PERU

Dünya'nın en büyük üçüncü şelalesidir. 12 metre genişliğinde olan bu şelale 914 metre yükseklikten akmaktadır. Şelalenin aktığı yerde yaklaşık 4 metre derinliğinde bir de göl bulunur. Bitkiler, hayvanlar, şelale ve göl ile büyük bir canlı çeşitliliği bulunan bu bölge tam bir biyolojik zenginlik göstergesidir.Yaklaşık olarak saniyede 1 metreküp su akmaktadır. Şelalenin çevresi yaklaşık 30 metre yüksekliğe ulaşabilen oldukça bitkili vejetasyonu yüksek bir alandır. Cataratas Las Tres Hermanas şelalesi Peru’da, Ayacucho bölgesindeki Rio Cutivireni’dedir. Cataratas Las Tres Hermanas, 3 kız kardeşin şelalesi anlamına gelmektedir

OLOUPENA ŞELALESİ, HAWAİİ

Dünya'nın en yüksek dördüncü şelalesi olan Oloupena Şelalesi 900,07 metre yüksekliktedir. Molokai’de bulunmaktadır. elale’nin kolları, kısa süreli sezonluk olarak oluşmakta ve dünya’nın en yüksek uçurumlarından olarak değerlendirilen Pelekunu ve Wailau kanyonlarından aşağı akmaktadır. Dağın arasından kendine yol yaparak akan bu şelale etrafının bitkiler ve dağ ile çevrili olmasından ötürü yalnızca havadan ya da okyanusdan görülebilmektedir.

  
YUMBİLLA ŞELALESİ, PERU

896 metre yükseklik ile dünya’nın 5. en yüksek şelalesidir. Yüksekliğinden ötürü oldukça büyüleyici olmasına karşın, hacim olarak bakıldığında akan su miktarının azlığından ötürü pek de önemli görünmeyebilir. Bu inceliğinden ötürü yalnızca 600 metresi net olarak görüntülenebilir. Birbiri ile bağlantılı 4 ayrı basamakdan akmaktadır

VİNNUFOSSEN ŞELALESİ, Norveç

Bu şelale hemen hemen tüm yıl boyunca, hiç kesilmeden akmaktadır. Yılın bazı dönemlerinde su hacmi oldukça fazlalaşabilir ancak genellikle az denebilecek seviyelerdedir. 860 metre yükseklik ile Dünya’nın 6. en yüksek şelalesi olmasının yanı sıra, Avrupa’nın en yüksek şelalesi ünvanına sahiptir.
                                                

BALAİFOSSEN ŞELALESİ, NORVEÇ

Hordaland’da bulunan Hardangerfjorden nehrine ulaşan üst kollardan Osafjorden ırmağına yaklaşık 900 metrelik bir uçurumdan akar. Şelale dağlık bölgede bulunan irili ufaklı bir kaç göl tarafından beslenmektedir ancak şelaleyi besleyen ana kaynak karla kaplı alanlardan oluşmaktadır. Şelale kaynaklarının sınırlı olması nedeniyle şelalenin en zayıf olduğu dönemler yaz sonudur. Şelalenin en iyi görüldüğü nokta tam karşı tarafında bulunan Osa şehridir, yani fiyordun diğer tarafı.

PU’UKA’OKU ŞELALESİ, HAWAİİ

Hawaii’nin Molokai bölgesinde bulunan ve 840 metre yükseklikten akan Pu’uka’oku şelalesi dünyanın 8. en yüksekten akan şelalesidir. Şelalenin kuzeyinde kalan kayalık bölge uçurumları, dünya’nın en yüksek denize kıyısı olan uçurumlardandır. Bu tepelere düşen her bir damla su yüzlerce metre yükseklikten akarak denize ulaşır    

JAMES BRUCE ŞELALESİ, KANADA

James Bruce şelalesi Kuzey Amerika’nın en yüksek şelalesi olmasının yanı sıra dünya’nın 9. en yüksek şelalesidir. British Columbia,Kanada’da bulunan Princess Louisa deniz parkında 840 metre yükseklikten akar. İki paralel akıntının bulunduğu şelale’de akıntılardan bir tanesi tüm yıl boyunca aktifken diğeri yaz sezonu dolaylarında kurumaktadır.

BROWNE ŞELALESİ, YENİ ZELANDA

Browne şelalesi, yeni zellanda’nın Fiordlan Ulusal Parkında bulunur ve 836 metreden akmaktadır. Yağmur ormanlarının bulunduğu bölgenin tam ortasında yer alan bu şelale, hava fotoğrafçılığının öncülerinden olan Victor Carlisle Browne’nin 1940larda yaptığı bir seyahat ile keşfedilmesi üzerine Browne olarak isimlendirilmiştir. Şelalenin kaynağını Browne gölü olarak adlandırılan ve  deniz yüzeyinden 836 metre yüksekte bulunan bir dağ gölü sağlamaktadır.

 Türkiye'de bulunan en önemli şelaleler ;

Manavgat Şelalesi

Tortum Şelalesi

Düden Şelalesi